13 mei 2020

Burgemeester in coronatijd op Terschelling

Jon Hermans-Vloedbeld begon op 1 april als waarnemend burgemeester op Terschelling. Zij blijft waarnemer tot 1 november van dit jaar en maakt dan plaats voor een kroonbenoemde burgemeester. Hermans is eerder raadslid en wethouder geweest in de gemeente Losser. Ze was burgemeester in vijf gemeenten: Ouderkerk, Ridderkerk en Almelo en waarnemend burgemeester van Oud-Beijerland en Noordwijk. Haar jarenlange kennis en ervaring op het gebied van openbare orde en veiligheid waren voor de commissaris van de koning reden om haar te vragen. Die komt goed van pas in tijden van coronacrisis. Doarpswurk is benieuwd hoe Hermans haar eerste weken heeft ervaren en belde met haar.

U heeft jarenlange ervaring als burgemeester, maar allemaal aan de vaste wal. Wat is het grootste verschil tussen een gemeente aan de wal en op een eiland?
‘Dat is sowieso de bereikbaarheid, als je aan de vaste wal werkt en je wilt ergens overleggen of even ergens kijken, dan pak je de auto of de fiets. Op een eiland is dat natuurlijk anders’, vertelt Hermans. ‘Regelmatig heb ik overleg met collega’s aan de wal, dat gaat niet zomaar. Soms is het belangrijk om elkaar te ontmoeten. In coronatijd is dat extra lastig. Dit geldt trouwens voor het hele land. Veel overleggen vinden plaats via videobellen en dat is toch anders. Hoewel je er ook redelijk snel aan went.’
‘Werken op een eiland wordt voor een deel bepaald door de afstand, het water dat je over moet, het reizen met de boot. Vooral het tempo is één van de grote verschillen tussen het vaste land en het eiland’, zegt Hermans. Wat haar verder opvalt aan Terschelling is: ‘dat mensen de handen ineenslaan om het samen te redden. Dat zit de mensen in de genen, dat hoort bij een eiland.’

In januari heeft u afscheid genomen als waarnemend burgemeester van Noordwijk. In februari gaf burgemeester Wassink aan wethouder in Leeuwarden te worden. Hoe werd u benaderd?

‘Eind januari was ik gestopt als waarnemend burgemeester in Noordwijk, want toen was er in Noordwijk een nieuwe, door de kroon benoemde, burgemeester benoemd. Ik wist dat het na een jaar ophield, ik was aangesteld om de nieuwe gemeente, een fusiegemeente, te helpen opstarten.’
Ze had zich voorgenomen om daarna geen post als waarnemend burgemeester meer aan te nemen. Er waren plannen om met één van haar zonen een lange zeilreis te gaan maken in de zomer, maar toen brak de coronacrisis uit en veranderden de plannen.
‘Ik werd gebeld door de commissaris van de koning, Arno Brok, en hij deed een indringend appèl op me om op Terschelling te helpen. Zo’n ingewikkelde tijd zonder een compleet bestuur is gewoon lastig. Dus heb ik ja gezegd. Het past niet in mijn persoonlijke plan, maar dan is het even opschuiven van mijn zeilplannen een relatief klein offer. En Terschelling is natuurlijk ook een fantastische plek om te werken’, vertelt Hermans.

U werd beëdigd op 1 april bij de commissaris van de koning thuis midden in de coronacrisis. Normaliter vindt de beëdiging plaats op het provinciehuis, hoe heeft u die beëdiging ervaren?
‘Het was een bijzondere situatie, ook de aanloop ernaar toe. Bij de beëdiging waren de commissaris van de koning, een kabinetschef en een communicatieadviseur en één van mijn zonen was er bij. We zaten allemaal keurig op 1,5 meter afstand en na de beëdiging hebben we geen handen geschud. Het was beslist wel een plechtige gebeurtenis, alleen wat kleiner en ingetogener dan normaal.’

U bent gevraagd omdat u veel kennis heeft op het gebied van openbare orde en veiligheid. Hoe denkt u dat die kennis nu van pas kan komen? We hebben nog nooit eerder zo’n crisis meegemaakt. Hoe pakt u dat aan?

‘De coronacrisis is voor ons allemaal nieuw, maar ik heb 20 jaar ervaring als burgemeester’, zegt Hermans, ‘en ik heb vele incidenten meegemaakt, zodat ik weet waar je rekening mee moet houden’.
‘Brok heeft hier op Terschelling een ervaren burgemeester neergezet die weet hoe je een gemeentelijk beleidsteam moet aansturen en tegen welke problemen je aanloopt. We zitten op dit moment als land in een grip-4 situatie, waarbij de veiligheidsregio’s veel bevoegdheden hebben. Als gemeente kunnen we zaken onder de aandacht brengen, maar de besluiten vallen op een hoger niveau. Soms is dat lastig en heb je discussies met elkaar. Dan helpt het wel dat je daar niet direct zenuwachtig van wordt’, aldus Hermans.

Wat lag er -op uw eerste werkdag- op uw bureau als waarnemend burgemeester van Terschelling?
‘Corona, corona, corona. Op dag 1 maakte ik kennis met de staf op Terschelling en op dag 2 heb ik kennis gemaakt met de veiligheidsregio en de politie aan de wal. Het is belangrijk dat dat netwerk meteen goed voor elkaar is’, zegt Hermans. ‘Verder heb ik alle raadsleden uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek. Dat vind ik noodzakelijk, even kennismaken ook al is het met 1,5 meter afstand. Daar zijn de eerste dagen mee gevuld.’
‘Dezelfde week heb ik overlegd met ondernemers, huisartsen en de rederij. Met hen moeten we de crisis te lijf gaan. Praten over wat er mogelijk is en wat absoluut niet kan. Die relaties leggen is wel heel belangrijk’, zegt Hermans.

Wat waren lastige momenten in de eerste weken als burgemeester?
‘Terschelling leeft voor het grootste gedeelte van toerisme, of het nou om campings gaat of hotels, het is toerisme en nog eens toerisme. We proberen met elkaar te kijken wat er nodig is om op 1 juni open te gaan, als er ruimte wordt gegeven vanuit Den Haag. Om dat aan te jagen is ook een rol van de burgemeester, vind ik,’ zegt Hermans. ‘Met elkaar in verbinding zijn is belangrijk. Samen kijken naar nieuw perspectief, ook vanuit de belangen van de gemeenschap.’
De lastige momenten vormen voor de nieuwe waarnemend burgemeester het feit dat je niet zomaar met iedereen om de tafel kan zitten, zomaar overal naartoe kunt gaan. ‘Het is een beetje zoeken in een donkere kamer met je handen op de rug’, vergelijkt Hermans deze crisistijd van videobellen. ‘Het is toch anders dan elkaar echt in de ogen kijken, je voelt geen spanning of ontspanning via videobellen en dat kan voor eenieder ingewikkeld zijn. Als waarnemend burgemeester wil je in 7 maanden, toch maar kort, grote en snelle klappen maken. Burgemeesters zijn per definitie verbinders, maar dat moet je nu op een alternatieve manier doen.’

Waren er ook mooie momenten in die laatste weken?
‘Tuurlijk. Je ontmoet toch mensen, op welke manier dan ook, en als je iets voor elkaar kunt betekenen maakt me dat blij en het geeft energie’, zegt Hermans opgewekt. ‘Ondanks de virtuele manier van werken komen we wel verder en maken we stapjes. Misschien geen hemelbestormende stappen, maar dat kan ook niet. Je moet het doen met de ruimte die je hebt. Als je binnen die ruimte toch iets kunt bereiken, stemt mij dat tevreden.’
Naast mooie momenten in haar functie, biedt Terschelling meer. ‘Zonsondergangen zijn nergens zo mooi als op Terschelling’, is een persoonlijke ontboezeming van Hermans. ‘Terschelling is een fantastische plek om te werken en te verblijven. Tussen het werk door zit ik ook op de fiets of trek ik mijn wandelschoenen aan om dit geweldige eiland te verkennen. Ik geniet daar enorm van.’

Hoe houdt u contact met de eilanders nu u vooral thuis werkt?
‘Dat gaat anders dan ik eigenlijk zou willen’, zegt Hermans. ‘Normaal gesproken als ik ergens begin, laat ik een programma opstellen – ik ben een burgemeester die het liefst niet op kantoor zit, maar vooral aan de gang is in de samenleving – dat lukt nu even niet. Ik moet nu prioriteiten stellen: wat heb ik echt nodig van de gemeenschap om de coronacrisis te lijf te gaan en wat kan wachten of op een andere manier. Ik maak daar keuzes in. Ik wandel natuurlijk rond in de dorpen, doe ik mijn boodschappen om de sfeer te proeven. Waar lopen mensen tegen aan, hoe ontwikkelt het toerisme zich, wat doet de drukte met de mogelijkheden en onmogelijkheden op het eiland?’

Hoe kijkt u als burgemeester aan tegen de 1,5 meter-samenleving?
‘Dat is natuurlijk een groot vraagstuk. De verwachting is dat we één tot twee jaar vastzitten aan de 1,5 meter-samenleving. Dat raakt het toerisme en de werkgelegenheid, maar het gaat ook iets doen met ons als gemeenschap’, zegt Hermans. ‘Wij Nederlanders zijn een nuchter volkje, maar zijn graag bij elkaar: borrelen, wandelen of zitten kletsen, en dat doen we per definitie dicht bij elkaar. Dus het gaat ook wat doen met onze samenleving. Ook voor mij is dat lastig. Ik knuffel ook het liefst met mijn kleinkinderen, maar dat gaan we nu niet doen. Niet voor onszelf, maar we doen het voor de kwetsbaren in onze samenleving, ook op Terschelling’.
Hermans roept dan ook iedereen op, hoe lastig het ook is, hoe gezond je ook bent, blijf thuis! ‘Het komt echt aan op zelfbeheersing en dat moeten we als Nederlanders meer in de vingers krijgen en even als nieuw normaal gaan beschouwen. Niet voor jezelf, maar voor je medemens’.

De maatregelen zijn sinds vorige week enigszins versoepeld, wat is het eerste wat u hebt gedaan toen er meer mocht?
‘Nadat ik de maatregelen goed had gelezen, begreep ik dat het wel versoepeld lijkt, maar dat de versoepeling niet vanzelfsprekend is. Als de cijfers gaan stijgen dan wordt er weer aan de handrem getrokken. Het komt nu echt aan op eigen verantwoordelijkheid en zelfbeheersing’, zegt Hermans.
Als Hermans ziet dat het op het vasteland weer overal heel druk is, vindt ze dat echt onverantwoord. ‘Het komt aan op zelfbeheersing en die boodschap zou ik graag naar eenieder uitzenden. Dat alles gewoon weer kan, is niet het geval. Een aantal dingen wordt versoepeld, zoals onderwijs en sport. Voor het overige zou ik zeggen: mensen houd je bij de beperkte ruimte die er is, hoe lastig ook, maar het is even niet anders.’

Tekst: Hendrik Tamsma
Foto: Jon Hermans-Vloedbeld