Dorpen gaan tijdreizen: ‘wie vooruit wil, moet ook terugkijken’

Een interessant project voor Friese dorpen, die bezig zijn met een dorpsvisie en daarom videobel ik met Molema. ‘We zijn nog aan het oefenen’, zegt Molema een beetje bescheiden. Dat oefenen gebeurt niet alleen in het Friese Dronryp, maar ook in de Drentse dorpen Hooghalen en Wijster. Met het project Tijdreis wil Molema de identiteit van een dorp of regio versterken. ‘Voor dorpsbewoners die bezig zijn met een toekomstvisie of dorpsvisie kan het heel goed zijn om op gezette tijden terug te kijken. Wie vooruit wil komen, moet ook terugkijken, want dan zie je wat je sterke kanten zijn en waar je onderscheidend in bent. Maar ook je valkuilen.’

Leren van het verleden
Het gaat niet om een nostalgisch terugblikken en vroeger was ook niet alles beter. ‘Tijdreis is een verhaal dat dorpsbewoners kan helpen de toekomst mede vorm te geven. De dorpsgeschiedenis maakt mensen bewust hoe het dorp is ontstaan. De lessen uit dat verleden kunnen mensen inspireren.’

Molema legt rustig uit hoe die lessen uit het verleden kunnen bijdragen aan de toekomst. ‘In Dronryp zijn studenten erachter gekomen dat tussen de jaren ’70 en ’80 een enorme suburbanisatie plaatsvond. Het dorp is enorm gegroeid met mensen die uit de stad trokken.’ Dat geeft een andere kijk op bijvoorbeeld krimp. De provincie gaat de komende decennia te maken met krimp, maar niet overal in dezelfde mate. ‘Sommige dorpen krimpen, maar andere dorpen profiteren juist en groeien.’

Het verhaal over het dorp gaat niet over waar vroeger de bakker of de slager zat, maar over de grote lijnen die invloed hebben gehad op de vorming van het dorp. ‘De uitdagingen waar we vandaag tegenaan lopen zijn niet uniek, daar liepen de mensen in het verleden ook tegenaan. Door terug te blikken laat je mensen zien hoe het dorp vroeger met de toekomst van die plek is omgegaan. Je begrijpt dan veel beter hoe de uitdaging van vandaag is ontstaan.’

Kansen voor Friese dorpen
Vanuit de ontstaansgeschiedenis kunnen er vervolgens stappen worden ondernomen naar de toekomst. Stappen die passen bij het karakter van het dorp. ‘Dorpsbewoners kunnen met behulp van de dorpsgeschiedenis aangeven wat zij willen behouden en wat zij willen veranderen. Van onderop in plaats van door ingenieurs en planologen van bovenop opgelegd. Een inspirerend dorpsverhaal dat inzicht en bewustzijn creëert, door zowel te laten zien wat de sterke en zwakke kanten zijn van het dorp in de afgelopen decennia.’

Studenten van de Rijksuniversiteit Groningen doen het veldonderzoek. Zij duiken de archieven in en lezen rapportages, maar gaan ook in gesprek met dorpsbewoners, die hen meer vertellen over kenmerkende plekken en personen in het dorp. Uiteindelijk voegt Molema al het onderzoek samen tot één verhaal over het dorp.

Molema ziet veel kansen voor Friese dorpen. ‘Het verschilt sterk per dorp, omdat elk dorp zijn eigen karakter heeft, maar als je die identiteit duidelijk weet te omschrijven dan is dat winst voor het dorp. Niet elk dorp heeft een even sterke identiteit, maar dan kun je wel een klimaat scheppen waarin bijvoorbeeld jongeren fijn kunnen opgroeien door een bloeiend verenigingsleven, sport en goede verbindingen met een stad. Dat maakt je onderscheidende kenmerk.’

Molema hoopt met het experiment Tijdreizen de historische wetenschap te verbinden met de toekomst van plattelandsgemeenten en dorpen. ‘Tijdreizen is een poging om te kijken hoe het verleden kan helpen om een dorpsvisie te ontwikkelen.’ Als Tijdreizen dorpsbewoners nieuwe inzichten kan geven, dan kan het project in de toekomst uitgebreid worden naar meerdere dorpen.

Tekst: Hendrik Tamsma
Foto: Marijn Molema