Geschiedenis
In 1978 zijn de Feriening Lytse Doarpen (FLD) en de Stichting Samenwerking van Dorpshuizen in Friesland (SDF) opgericht. In 2006 zijn FLD en SDF gefuseerd met Stichting FLD-hûs tot één organisatie ter ondersteuning van de vrijwilligers in dorpen, die zich inzetten voor de leefbaarheid op het platteland: Stichting Doarpswurk. Stichting Doarpswurk (opgericht 16 mei 2006) is gevestigd in het voormalige gemeentehuis van Rauwerderhem te Raerd, in hartje Fryslân.
FLD en SDF waren kleinschalige, zelfstandige organisaties die als steunfunctieorganisaties onderdeel uitmaakten van de welzijnsinfrastructuur van de provincie Fryslân. De steunfuncties functioneerden als ‘de ogen en oren’ voor het provinciale beleid. FLD en SDF ontvingen jaarlijks budgetsubsidies van de provincie op grond van een door de organisaties in te dienen werkplan. Daarnaast ontvingen ze tijdelijke subsidies op grond van door de provincie gehonoreerde projectvoorstellen.
De SDF en FLD hebben vanaf de jaren ‘70 een voortrekkersrol vervuld als het gaat om leefbaarheid en sociale cohesie. Met de komst van de projectorganisatie Plattelandsprojecten in de jaren ’80 (later Streekwurk) heeft de Provincie Fryslân een verdere impuls gegeven aan de ontwikkeling van het platteland. De provincie Fryslân had in haar beleidsnota Plattelandsbeleid 2004-2008 al toegezegd het plattelandsbeleid te willen versterken.
De FLD had als doel: ´het bundelen van krachten en belangen van de kleine dorpen teneinde het voortbestaan en de leefbaarheid van de dorpen te behouden, veilig te stellen en te bevorderen’.
Naast het op allerlei gebied streven naar leefbaarheid met aspecten als woningbouw, woonomgeving, verkeersveiligheid, recreatie en ontspanning, natuurontwikkeling, werk en bedrijvigheid, was er zorg voor sociale cohesie.
De leden waren de Verenigingen van Dorpsbelang of Plaatselijk Belang. Dit zijn niet-politieke verenigingen die zich ten doel stellen om op te komen voor het algemene belang van de inwoners van het dorp en het dorp naar buiten toe vertegenwoordigen. Ze doen dat op allerlei manieren: sociale activiteiten organiseren, plannen maken, projecten in eigen beheer uitvoeren, overleg voeren met gemeenten. Een kleine 300 dorpsbelangenverenigingen waren toentertijd lid van de FLD.
De FLD profileerde zich steeds meer als een organisatie, die zich in de breedte voor het platteland inzette.
De SDF had als doel: ‘het behartigen van de belangen van de dorpshuizen in de provincie Fryslân, zulks in de ruimste zin van het woord’.
De SDF was een van de eerste provinciale koepelorganisaties voor dorpshuizen in Nederland. Voor de Friese gemeenten, de provincie Fryslân en ook fondsen ontwikkelde de SDF zich als een gesprekspartner als het ging om zaken als accommodatiebeleid en subsidiëring van ver- en nieuwbouw van dorpshuizen. In samenwerking met andere instellingen en fondsen werden projecten opgezet, zoals een energiebesparingsproject en een project kwaliteitszorg. Op regionaal en landelijk niveau werd regelmatig overleg gevoerd over het bewerkstelligen van collectieve voorzieningen voor de aangesloten dorpshuisbesturen. Samen met een aantal andere provinciale ondersteuningsorganisaties voor dorpshuizen werd het initiatief genomen voor een landelijk platform voor dorpshuizen, een landelijke website voor dorpshuizen (www.dorpshuizen.nl) en de Vraagbaak voor dorpshuizen op internet.
Bij de oprichting in 1978 sloten zich ca. 65 dorpshuisbesturen aan. Gestaag is het aantal dorpshuizen in de provincie toegenomen; in 2006 waren er ruim 200 dorpshuizen aangesloten bij de SDF.
In 2005 is op initiatief van de FLD en SDF en met financiële steun van de provincie door een onafhankelijk bureau onderzoek gedaan waaruit bleek dat het samengaan van de beide organisaties nodig was om tegemoet te kunnen komen aan wensen voor ondersteuning bij initiatieven voor versterking van de leefbaarheid. De producten en diensten van de beide organisaties komen op 1 januari 2006 via het centrale loket, voorlopig genaamd “Plattelânsynstitút”, bij elkaar, later werd dit Doarpswurk. Alle betrokkenen verwachtten van Doarpswurk een duidelijke meerwaarde. Een meerwaarde die groter moest zijn dan de optelsom van de SDF en FLD alleen. Deze meerwaarde kon alleen gerealiseerd worden als aan een aantal succescriteria werd voldaan. Een daarvan was voldoende structureel boekjaarsubsidie om de plannen uit te voeren. M.a.w. uitbreiding van het aantal fte. Het subsidiebudget wordt m.i.v. 2006 verhoogd tot ca. € 600.000,=.
Doarpswurk ondersteunt en stimuleert initiatieven van onderop (dorpshuizen, dorpsbelangen en andere initiatieven) die de leefbaarheid binnen de Friese gemeenschap versterken.
Naast de beroemde elf steden zijn er in Fryslân meer dan 400 dorpen te vinden, van groot tot klein.
Niet ieder dorp heeft een dorpsbelang en/of een dorpshuis. Op dit moment zijn er zo’n 270 aangesloten dorpsbelangen en ca. 220 aangesloten dorpshuizen. Vrijwel alle dorpshuizen zijn in eigendom van een lokale stichting die veelal met vrijwilligers de betreffende accommodatie bestuurt en beheert. Een gering aantal dorpsbelangen en dorpshuizen is (nog) niet aangesloten, evenals ca. 60 buurt- en wijkcentra die voor ondersteuning soms ook terecht kunnen bij de (nog) bestaande gemeentelijke of regionale welzijnsorganisaties. Daarnaast zijn/waren er tal van andere projecten/initiatieven in de provincie en de dorpen op het terrein van leefbaarheid-duurzaamheid waarbij Doarpswurk betrokken is/was, zoals Netwerk Zorgzame Dorpen, de Friese Burgertop en het Netwerk Duurzame Dorpen.
Anno 2024 kan duurzaamheid niet los gezien worden van leefbaarheid. Netwerk Duurzame Dorpen (NDD) is een initiatief van Doarpswurk. Sinds 2012 is NDD een landelijk netwerk van dorpen die (samen) werken aan duurzame leefkwaliteit. Het netwerk organiseert de ontmoeting tussen dorpen, biedt een (internet) platform voor het delen van kennis en ideeën en laat dorpen elkaar inspireren. Tot 2021 heeft de Provincie Fryslân een jaarbudget van ca. € 200.000 beschikbaar gesteld.
Het ‘doarpswurk’ in 2024 is vrijwilligers in hun kracht zetten voor een goede en gezonde toekomst voor hun leefomgeving. We beogen de sociale cohesie, zelfsturing en het sociaal-ondernemerschap van de Friese gemeenschap te behouden en te versterken. De verantwoordelijkheid en het eigenaarschap ligt bij de gemeenschap zelf. We leveren een zichtbare bijdrage aan duurzame ontwikkeling en leefbaarheid binnen de Friese gemeenschap. Doarpswurk werkt daarbij nauw samen met andere netwerkpartners.
Wij doen dit vanuit onze overtuiging dat wij houden van Fryslân.
Uitgezocht en opgesteld door Anneke Aans (mei 2024)
