24 april 2023
Stichting Histoarysk Koudum wil de dorpsgeschiedenis levend houden. Opgericht in 2001 als werkgroep onder dorpsbelang, maar sinds 2015 is het een zelfstandige stichting. Een enthousiaste groep van elf vrijwilligers zorgt ervoor dat het verleden niet in de vergetelheid raakt. Met projecten zoals het ‘Fleanmasine Monumint’ en het ‘Heanmarpaad’, het organiseren van een expositie en het beheer van het dorpsarchief.
Koudum torent boven de weilanden en polders uit. Het ligt op een bult, dat verklaart ook de naam van het dorpskrantje: Bulte Nijs. We hebben afgesproken met secretaris van de stichting Ulfert de Jong. Ulfert is timmerman van beroep geweest en heeft een grote passie voor geschiedenis. De Eerste en Tweede Wereldoorlog hebben met name zijn interesse, dat blijkt als hij begint over piloot Kingsley Ewart Brown.
‘Ús grutste projekt hat it fleanmasine monumint west en dat wie oant no ta ek it moaiste’, vertelt Ulfert met enige trots. Het is een monument ter nagedachtenis aan de bemanning van de op 3 juli 1942 neergestorte bommenwerper de Hampden AE 248. Drie van de vier bemanningsleden overleefden het niet. ‘Allinnich piloat Kingsley Ewart Brown hat it oerlibbe. Hy koe him yn feilichheid bringe mei syn parasjute en lâne op in dak yn Molkwar. Brown is letter finzen nommen en yn in Stalag kriichsfinzekamp set’, vertelt Ulfert terwijl hij de memoires van Kingsley Brown erbij pakt.
In 2011 ontstond het idee voor een herdenkingsmonument. Een commissie werd ingesteld om het monument te realiseren. De Stichting Missing Airmen Memorial Foundation hielp de commissie bij het achterhalen van de informatie en de zoektocht naar nabestaanden. ‘Yn it doarpskrantsje ha we in oprop pleatst oft der noch minsken wiene dy’t wat witte oer de crash. In kroechbaas út it doarp belle. Ik tocht noch dy jonge is net berne yn Koudum én hy is fiersten te jong, hoe kin er no wat witte. Ik bin nei de kroech gien en hy hie in kaartsje mei in telefoannûmer lizzen. Der wiene famyljeleden dy’t de grêven besocht hiene. Dus ha ik dat nûmer jûns, mei it hert yn ‘e kiel, belle. Krige ik Mary Bethune oan ‘e telefoan. Ik yn myn stienkoal Ingelsk útlizze wêr’t ik foar belle’.
Op 3 juli 2012, precies 70 jaar na de ramp, is het monument onthuld. ‘Foar de ûntbleating is de soan fan Brown hjir hinne kommen. Boargemaster Hayo Apotheker en Mary Bethune (de toenmalige verloofde van één van de omgekomen bemanningsleden) hawwe it monumint ûntbleate. Der wienen neibesteanden út Skotlân en Ingelân oerkaam. In beropstrompetist spile ’the last post’. En der wienen mannen fan de fleanbasis Ljouwert oanwêzich. It wie in geweldich moaie dei’.
Ulfert doet het werk niet in zijn eentje. Jan de Vries is voorzitter en Sjoerd Huitema penningmeester. Daarnaast beschikt de stichting over elf vrijwilligers. ‘Wy foarmje ien ploech en ha gjin leden’. Op allerlei verschillende manieren zetten zij zich in voor het behoud van de historie van Koudum. ‘Der binne twa mei lêzingen dwaande, fjouwer mei it opsetten fan eksposysjes, fjouwer mei it argyf, der is ien dy’t him dwaande hâldt mei de webside en twa dy’t harren mei kommunikaasje dwaande hâlde’.
Hoewel de groep vrijwilligers ouder wordt, heeft de stichting geen moeite om vrijwilligers te vinden. ‘Us âldste lid, Jelle de Jong, is fiifentachtich. Hy is ús ûnthâld en ken alle Koudumers. Mar wy hawwe ek in pear jongeren fan yn de fjirtich. Faak wit ien noch wol ien dy’t helpe wol en sa komme der nije leden by’.
Het archief en de website zijn de twee belangrijkste zaken waar de stichting zich mee bezig houdt. Het dorpsarchief is gevestigd in Nij Claerbergen. Verborgen achter een deur in de gang bevindt zich het archief. Als Ulfert de deur opent, stappen we een kleine donkere kamer binnen. Stellingkasten vullen de ruimten tot het plafond. Op de planken staan keurig in het genummerd de archiefmappen gerangschikt. ‘Minsken en ferieningen witte no dat wy it argyf hawwe. Der wurdt no in soad argyfmateriaal by ús brocht. Wy soargje derfoar dat it ferwurke wurdt yn it doarpsargyf’.
De stichting neemt zijn taak serieus. ‘Wy hawwe ynformaasje ynwûn hoe’t wy it oanpakke moasten en hawwe dêrnei de 150 doazen skiften en oardere. Sjoerd hat alles yn ‘e kompjûter set’. Het archief wordt bewaard in zuurvrije mappen en alles is nu geïndexeerd. ‘Wy kinne no makliker dingen opsykje. We krije soms fragen fanút it bûtenlân. Bygelyks Koudumers dy’t nei Kanada ferhuze binne en witte wolle wêr’t harren famylje wenne hat’.
Naast het beheren van het archief en de website historisch.koudum.nl organiseert de stichting elke twee jaar een tentoonstelling. Zo was er afgelopen februari een tentoonstelling over het korps Nij Libben dat haar 75-jarig jubileum vierde. ‘De earste eksposysje oer Nij Libben 75+1 jier wie te sjen fan 19 jannewaris oant 11 febrewaris yn Galery Lytse Skientme en der kamen aardich wat minsken op ôf’.
In samenwerking met de bibliotheek en de culturele vereniging worden er ook lezingen gehouden. ‘Sa ha we hjir Anne-Goaitske Breteler alris hân dy‘t oer walfisken fertelde, mar ek Bearn Bilker en Ad van Liempt hawwe yn Koudum in lêzing hâlden’.
Het nieuwste project waar de stichting zich op het moment voor inzet is de Historische Route Koudum (Hiroko). ‘Op trettjin plakken yn it doarp moatte ynformaasjeboerden komme dy’t mei-inoar in rûte troch it doarp foarmje. Op alle plakken wurdt wat fertelt oer de skiednis fan dat plak’, vertelt Ulfert enthousiast. Het plan is met enthousiasme ontvangen en de stichting is druk bezig om fondsen aan te schrijven. Daarna moeten de teksten geschreven worden.
De Stichting Histoarysk Koudum zit niet stil. De bevlogen groep vrijwilligers zorgt er voor dat de geschiedenis van het dorp niet vergeten kan worden. De geschiedenis van Koudum is springlevend!
Tekst en foto: Hendrik Tamsma
