Energietransitie: moderne roltrap?
“Hoezo, psychologie in de energietransitie?”, zult u zich wellicht afvragen. “Die transitie lossen we toch op met techniek?” Zo simpel is dat dus niet. Techniek en gedrag van mensen zijn niet altijd een goed huwelijk. Kijk maar naar de roltrap: bedoeld om ons sneller omhoog te brengen, maar wat doen we? We blijven staan. Hoe komt dat toch? Vanwaar die weerstand?
Zoals velen van u, als (bestuurs)lid van een lokale organisatie, van dorpsbelang tot energie coöperatie, waarschijnlijk aan de levende lijve ervaren: bij verandering is er vaak weerstand. Dat merken we ook als we vanuit de Energiewerkplaats Fryslân in dorpen aanwezig zijn met onze serious game: de Energiemix Methode. Spelenderwijs krijgen gemeenschappen in een korte tijd zicht op hoe je als dorp energieneutraal kunt worden. Ook tijdens die avonden ontmoeten we die weerstand. Die weerstand laat zich in verschillende gedaanten zien: ontkenning, boosheid, cynisme. En eigenlijk zijn deze emoties heel ‘handig’. In eerste instantie handig voor de persoon die die emotie heeft.
Psycho-logica van gedoe
Negatieve emoties zoals bijvoorbeeld ontkenning is bijvoorbeeld een natuurlijke vorm van zelfbescherming. “Hoezo is er klimaatverandering en moet ik van het aardgas af?” Achter boosheid (Nooit persoonlijk bedoeld!) zit het ‘verdriet’ van het verlies (niet meer op aardgas kunnen koken) of de angst voor verandering. Bij ontkenning helpt het als u de boodschap rustig blijft herhalen en aangeven dat dit de realiteit is. Laat doorschemeren dat er aan de verandering geen ontkomen aan is. Bij boosheid is het van belang om zoveel mogelijk te luisteren. Het is namelijk niet effectief om de emotionele reactie met rationele argumenten te beantwoorden. Een uitlaatklep geven en kenbaar maken dat hun geluid gehoord wordt is genoeg.
Soft én keihard
Al die negatieve emoties leveren in eerste instantie dus vooral gedoe op als u aan de slag wilt met een aardgasvrij dorp. Wie wil er immers geen toekomstig bestendig, zuinig én comfortabel huis, zou u zeggen. Om te voorkomen dat de energietransitie de moderne roltrap wordt, pleit ik ervoor dat bij processen gericht op energietransitie aandacht komt voor de psychologica van emoties. Soft, maar keihard nodig. Om zo van een spagaat naar spreidstand te komen.
Oscar Jansen
Energiewerkplaats Fryslân
